Lontar Babad Dalem Kaleran, kegambel antuk sentanan Dalem Kaleran Manca Buleleng di desa Bongancina, Kecamatan Busungbiu, Kabupaten Buleleng, berupa daun lontar sebanyak 23 lembar. Isi lontar ini diperkirakan ditulis sekitar tahun 1875, sebelum penglingsir kami pindah dari Gelgel, Klungkung ke Banjar Satria, desa Bungkulan, Kabupaten Buleleng. Ketika penglingsir kami pindah lagi ke pelemahan Poh Santen (terletak di desa Pucaksari, Kecamatan Busungbiu, Kabupaten Buleleng), bagian pinggir lontar tersebut dimakan “semaluh” (semacam semut, yang ukurannya lebih besar). Oleh penglingsir kami sekitar tahun 1925, lontar tersebut disalin seperti keadaannya yang sekarang. Di Bagian akhir Babad tersebut ditambahkan addendum yang memuat nama penglingsir kami dari generasi terakhir yang ada pada saat itu.
Lontar
ini menggunakan Bahasa Jawa Kuno, yang
sangat sulit untuk dipahami. Namun addendum di Bagian akhir menggunakan Bahasa
Jawa Kuno yang lebih baru, sehingga lebih mudah untuk dipahami. Lontar ini menggunakan Nomor halaman, tapi
isi lontar tidak nyambung bila dibaca
urut sesuai dengan nomor halaman.
Nampaknya Nomor yang acak ini sengaja dibuat, (semacam sandi), sehingga
akan menyulitkan bila dibaca oleh orang yang bukan keturunan Dalem Kaleran yang
belum mengetahui alur perjalanan Dalem Kaleran.
.
Lontar
Babad Dalem Kaleran
Isi
lontar itupun secara utuh tidak bisa kami cantumkan disini, sebelum kami
mendapatkan ijin dari Pengurus Dalem Kaleran Bongancina, Ketua Keluarga Besar
Dalem Kaleran Provinsi Bali, Penglingsir Dalem Kaleran Puri Sangsi, serta Penglingsir Dalem Kaleran dari Puri Sukawati.
Namun
berikut ini akan ditampilkan cuplikan bagian awal, bagian tengah dan bagian
akhir dari Babad tersebut.
1.
Om awignam astu nama siddham. Panamaskara ning ulun ri pada Bhatara Hyang
sinuhun. Sang gina laring sarining ongkara atma, sadampagi umungguh ring
pantaranikang Padma hredaya. Pratista si nira mdenikang sapta gangga. Naswita
hyang ni astamantra tutug tkeng pranayama, dirgalaksurat tkeng kreta sanghyang
swara wyanjana. Anuting kang brahmangga wisnu angga brahmangga. Tanadoh ri
tkeng tritatwa sangkep ta puja sapraara guhyadi guhyaadnyana nirmala wijiling
tutug. Tanlen aminta nugraha sang ulun prasiddha rumancanang kata. Maran tan
katamaning upadrawa. Dewa duka hyang mami wastu paripurna manemuakena ayu. Dirgayusa
tkeng sekola gotra……… da…………….
………………..
31, Dewa Kaleran Sakti yan apa kunang ikang kala apan panatanging yuganta kali
ludrapamurtyan sapanira Bhatari nguni kang kawon agra di Watukaru Ica de nira I
Dewa Kaleran anuwek susuning Bukit Keregan ling ira Bhatari. Uduh, Ih Ah, Ah among Kaleran antyanta
cinginging sira jahtasemat saklagotranmu luir kriminikang pace pasemburat aneng
bumi, muah sugih gawe mangkana sapanira Bhatari nguni .yakta byaktati nira
mangke, matangya umuwuh raga dewasanira I Dewa Kaleran dadi ana kayun nira ning
striniraI Jaya Prana kang ingaranan Ni Layon Sari ing wit saking pahuduwihang
Ki Sawung Galing irsya ri sira, irika sira I Jaya Prana wini……………………
…………………….
19.Dewa Gede Sangsi Tainapi apenelah I Dewa Gede Sukawati arawastra wastu
nangkota irika antyanta iweh sira I Dewa Gede Kaleran apan ikang anake sesana
ruwung tan anang graha raju ikanang putra pedana inenaak ning Singapadu
kikaryaken pagraha muang aparyangan makapanembahing kawit sira paryangan ning
Sangsi juga aneng kana. I Dewa Gede
Sangsi saha paryangan ning Singapadu juga aneng Sangsi kunang ta sira I Dewa
Gede Sukawati angalih aneng Sukawati. Saking
panonira Cokorda Gede Sukawati wkanira I Dewa Agung Anom Sukawati. Di dine sira
I Dewa Gede Sukawati ginawepegrahan sumandinging penataran agung muang
mandannya. ………………..
Pemerajan Agung Dalem Kaleran, Bongancina, Buleleng
…………………
24.Pamongmong aneng penataran wiwehan sirastri sang apasanja Ni Dewa Ayu
Cemaning sira anuwuhaken wangsa roro laki laki kang wuruju angaran I Dewa Gede
Kaler Penataran kang ari I Dewa Gede Subrata sira iki amalih sireng Gowang . Saking
panonira Cokorda Sukawati saha wininira sanga papasih Ni Dewa Ayu Sedahan
Gianyar. Irika sira anuwuhaken wija tigang diri kajeneng ruju apuspata I Dewa
Gede Jelantik atemu tangan ning Desak Beng, Kang pemade I Dewa Gede
Tungtung Kang anom I Dewa Gede Klenang
sira iki muah umaliyeng Sukawati aneng Penataran. Tucapan sira I Dewa Gede Jelantik
kang Jumeneng Gowang. Anuwuhaken wangsa
ruang siki laki laki kang wungsu I Dewa Gede Sukawati ring Ni Desak Suci kang ari I Dewa Gede Gowang atemu tangan ring
Ni Desak Mangling. Wuwusan mangke ri panglurug ira I Gusti Lanang Munang umareng Sukawati dadi alah pwakaka sira I
Dewa Agung Anom angungsi kepareng wadwa Desa Dusun. I Dewa Agung Anom lunga
sireng Petemon. Cokorda Gede Sukawati mareng Pecampuhan Ubud , Cokorda Anom
Kedisan umungsyang Peliatan , Cokorda Raka Bedamuka alungguhing Petulu muang I
Dewa Gede Kaler Penataran tugasira tan kesahing saking panon nira Cokorda
Sukawati angmitikang Penataran Agung kata tan knarinurah denirang sireng Lanang
Munang kancit dating sira Lanang Munang tumanyaken ……….
……………………..22
Gede Sukawati . Sira kesah saking Sibang umungsi swanegareng Gelgel jumenek
ring Penataran Puri Agung irika sira
anuwuaken wangsa roro laki laki kang panua nama I Dewa Gede Kaleran kang ari
apenelah I Dewa Made Gampang. Tucapan I Dewa Gede Kaleran anuwuhaken wija laki
istri limang diri kang panua nama I Dewa Gede Keteg , kangamade I Dewa Made
Cetug, kanganom apapasih I Dewa Nyoman Cetag. Kang wuruju apasanja I Dewa Ketut
Gejer kang pamuntat stri makangaran Desak Ketut Sepi. Titanan I Dewa Gede Keteg
atemu tangan ri Desak Made Nombong awija laki sawiji sangapenelah I Dewa Putu
Kreped yan apakunang mimitanta nira apan pangendaning kali uyut sireng gelgel
mawastu sira I Dewa Gede Keteg saanak rabi muang arinira sang apasanja I Dewa
Ketut Gejer. Kesah Angalih Desa Bungkulan wengkoning Buleleng .Selawas Sira
ning kana pejah sira I Dewa Gede Cetag
rinebuting wonging Bungkulan , Irika Sira anakira kang apasanja I Dewa Putu
Kreped muang sira ibunira kesah angalih Desa Runuh , Kunang sira I Dewa Ketut
Gejer angalih Desa Depaa .Titanan sira I Dewa Putu Kreped atemu tangan ring Desak Meradi anuwuhaken
wangsa kweh dadi tan jenek sireng Runuh angalih Desa Pelapuan. Juga tan jenek
sireng rika muah angalih Desa Poh Santen, swekas sireng kana yan apakunang
swenireng rika raju, muah angalih Desa Bongancina saha kang rabi nira jumenek
ring Banjar Dalem. Waluya keneng kata wuwusan para putra nira I Dewa Putu
Kreped kang ari. Pesamu para putra nira dayanin aranira kang pinih wredah
apuspata I Dewa Putu Badengan, I Dewa Nyoman Gelgel, I Dewa Ketut Kawit, Desak
Putu Siring I Dewa Made Daweg,I Dewa Nyoman Sandi, I Dewa Ketut Gunung, I Dewa
Putu Gingsir.
Pemelaspasan Pemerajan Agung
Dalem Kaleran, Bongancina
Nama-Nama yang tercantum
dalam Babad tersebut antara lain :
Arya
Kebon Tubuh, Cokorda Anom Kedisan, Cokorda Gede Sukawati, Cokorda Negara,
Cokorda Raka Bedamuka, Cokorda Tain Api, Desak Beng, Desak Ketut Sepi., Desak Made Nombong. Desak Meradi, Desak Putu
Siring, Dewa Ayu Cemaning, Dalem Wawurawuh Kepakisan, Danghyang Panawasikan, Danghyang Kresna
Kepakisan, Dalem Dimade , Dalem Juru,
Dalem Ile , Dalem Samprangan , Dalem
Tarukan, Dalem Ketut Ngulesir, Dalem
Waturengggong, Dalem Bekung, Dalem
Segening, Danhyang Dwijendra, Danghyang
Asoka Tantular, Dewi Sutiksba, Dewi Swaniti, Gede Bendesa. Gajah Mada, Ken Arok, Ki Pande Gobleg, Mpu Wiradharma, Mpu Witadharma, Mpu Lempita,
Mpu Adnyana, Mpu Pastika, Mpu Kuturan Raga Runting , Mpu Pradah, Mpu Bahula Sastra, Mpu Penanda, Mpu Pastika, Mpu Gandring , Ni Dyah Ratna
Manggali, I Dewa Karang Asem, I Dewa Kaleran, I Dewa Pelangan, I Dewa Babi, I
Dewa Sumerta, I Dewa Pemeregan, I Dewa Lebah, I Dewa Sidan, I Dewa Kulit. I
Dewa Pesawahan, I Dewa Anom, I Dewa Cawu,
I Dewa Belayu, I Dewa Kabetan, I Dewa Batan Nyambu, I Dewa Tampwagan, I
Dewa Gianyar, I Dewa Bukit, I Dewa Budhi,
I Dewa Ayu Rangda Guwang, I Dewa Bedahulu, I Dewa Agung Mayun, I Dewa
Agung Jambe I Dewa Agung Anom, I Dewa
Agung Ketut Agung, I Dewa Manggis, I
Dewa Gede Jelantik, I Dewa Gowang, I
Dewa Gede Kaler Penataran, I Dewa Gede Duuran, I Dewa Agung Anom, I Dewa Gede Subrata, I Dewa Gede Jelantik, I Dewa Gede Tungtung , I
Dewa Gede Klenang, I Dewa Gede Sukawati, I Dewa Gede Gowang , I Dewa Cilimakasya, I Dewa Kaleran Sakti, I Dewa Gede Kaleran, I
Dewa Made Gampang, I Dewa Gede Keteg , I
Dewa Made Cetug, I Dewa Nyoman Cetag, I
Dewa Ketut Gejer, I Dewa Putu Kreped, I
Dewa Putu Badengan, I Dewa Nyoman Gelgel, I Dewa Ketut Kawit, I Dewa Made
Daweg, I Dewa Nyoman Sandi, I Dewa Ketut Gunung, I Dewa Putu Gingsir, I Gusti Agung Panji, I Gusti Ketut Buleleng, I
Gusti Ngurah Mambal, I Gusti Ngurah Sitarsa, I Gusti Ngurah Nyambu, Jaya Prana,
Lanang Munang, Mas Sirna,
Mas Nurja, Mas Sepuh, Mas Wilis, Ni
Desak Mangling, NI Dewa Ayu Sedahan, Ni Desak Suci , Ni Dyah Ratna Manggali, Ni
Layon Sari, Pasek Sawunggaling, Raden Gelis, Rakryan Kebon Kelapa
Sedangkan tempat-tempat
yang tercantum dalam Babad tersebut antara lain :
Badung,
Bali, Bangli, Banjar Dalem, Belang,
Blaha,, Bongancina, Buduk., Buleleng, Bungkulan, Bukit Keregan, Culik,
Depaa , Gelgel, Gowang, Guliang, Kaba-Kaba, Kalianget, Karang Amla, Karangasem, Kepakisan Wilwatikta, Klungkung, Kukuh,
Mangupura, Sambawa , Sweca Lingarsa, Pandak,
Pasuruwan, Petemon, Pecampuhan Ubud , Peliatan , Petulu, Penataran Agung, Pura
Manggar Wesi, Puri Sangsi, Pelapuan, Poh Santen, Pulesari, Pulo Serangan, Pura Padekdekan, Pura Jaran Guyang, Semarapura,
Sangsi, Samu, Samprangan, Seseh, Sibang,
Silayukti, Singaraja, Singapadu, Sri Brambangan, Sukawati, Sweca Lingarsapura Gelgel, Runuh, Tabanan, Tagtag, Watukaru.
I Dewa Putu Sedana.
I Dewa Putu Sedana.
BACA JUGA, KLIK DIBAWAH INI :
Preti Sentana Prabu Kalianget
Preti Sentana Prabu Kalianget
Peninggalan Prabu Kalianget
|
Bagus sekali niki ajung sedana, mohon diposting hal hal danninfirmasibterbaru,
BalasHapusSuksma sampun ledang ngewacen. Rarisang lanturang ngewacen indik lelangit Prabu Kalianget : Prabu Kalianget Dinobatkan, Desa Alas Arum Diganggu Sang Kala Tiga, Mendung Kelabu di langit Kalianget, Peninggalan Prabu Kalianget. Wenten taler Silsilah Dalem Gedong Artha
BalasHapussuatu yg sangat penting dan berarti bagi generasi yg masih awam ,,,,,,semoga semua tau dan uning tentang asl usul lelangit kita,
BalasHapusmohon postingan terus di update demi educasi generasi muda
Becik pisan niki ajung sedana, mangde damuh alit ida uning sejarah nyane..
BalasHapus